مکانیابی بهینه مدارس با رویکرد کاهش خطرپذیری: تلفیق GIS و روشهای تصمیمگیری چندمعیاره
کلمات کلیدی:
معماری تابآور, مکانیابی مدارس, مخاطرات طبیعی, ANP, TOPSIS, GISچکیده
هدف پژوهش ارائه یک الگوی جامع برای مکانیابی ایمن مدارس در برابر مخاطرات طبیعی با بهرهگیری از ترکیب GIS و روشهای تصمیمگیری چندمعیاره است. این مطالعه ماهیت توصیفی–تحلیلی داشته و بر پایه رویکرد چندمعیاره انجام شد. دادهها از طریق پرسشنامه مقایسات زوجی ANP میان ۳۵ خبره معماری، شهرسازی و مدیریت بحران گردآوری گردید. پس از اعتبارسنجی دادهها با آزمونهای KMO و بارتلت و تحلیلهای EFA و CFA، وزن معیارها با ANP تعیین شد. سپس معیارهای تأییدشده وارد مدل TOPSIS گردید و بلوکهای شهری نوشهر رتبهبندی شدند. در مرحله نهایی، نتایج در محیط GIS تلفیق و نقشههای اولویت مکانی مدارس تولید شد. نتایج نشان داد شاخص KMO برابر ۰٫۶۴ و آزمون بارتلت در سطح کمتر از ۰٫۰۱ معنادار بود که کفایت دادهها برای تحلیل عاملی را تأیید کرد. تحلیل همبستگی پیرسون بین عوامل اصلی نشان داد رابطه خطی معناداری وجود ندارد (p=0.34). تحلیل عاملی اکتشافی دو عامل با بارهای عاملی قابل قبول استخراج کرد. مدل TOPSIS نشان داد بلوک A (۰٫۷۳۳۶) و بلوک D (۰٫۷۲۲۰) بالاترین اولویت را دارند، در حالی که بلوک B (۰٫۲۰۳۲) در پایینترین رتبه قرار گرفت. همچنین تحلیل GIS وجود خوشهبندی فضایی معنادار در توزیع امتیازات TOPSIS را تأیید کرد. نتایج تأکید میکند که انتخاب مکان مدارس باید فراتر از یک تصمیم کالبدی باشد و بهطور همزمان معیارهای فضایی، جمعیتی و معماری را در نظر گیرد. ترکیب GIS و مدلهای چندمعیاره توانست تصویر دقیقی از اولویتهای مکانی شهر نوشهر ارائه دهد و الگویی کاربردی برای طراحی مدارس تابآور فراهم آورد که میتواند مبنایی برای ارتقای ایمنی و کیفیت فضاهای آموزشی باشد.
دانلودها
مراجع
1. Al Rawashdeh SH, Aldala'in S, Alaeed EF. GIS-Driven Approach for Selecting Optimal University Locations. Sustainability. 2025;17(13):5795.
2. Farhoodi R. Investigation and Optimal Location Selection of Educational Centers Using Geographic Information System (GIS); Case Study: Guidance Schools in Qaem Shahr District 1. 2012.
3. Varesi H, Rezaei N. Spatial Analysis and Location Selection of Educational Centers (Guidance Level) Using GIS; Case Study: Isfahan District 3. Journal of Spatial Geography Planning. 2012(4).
4. Parvizian A, Amanpour S, Ahmadi H, Hajipour N. Pathology of Spatial Distribution of Elementary Schools Using GIS, Case Study: Ahvaz District 3. Scientific Quarterly of Urban Ecology Research. 2018;9(18):41-56.
5. Saadatpour Alavigh R, editor Application of Geographic Information System (GIS) in the Spatial Explanation of Urban School Land Use. Second International Congress of Earth Sciences and Urban Development; 2016; Tabriz.
6. Shojaeian A, Ekrami N, Alizadeh M. Organizing the Location Selection of Urban Educational Centers Using FMCDM-GIS Logic; Case Study: Ahvaz City. 2015.
7. Bukhari Z, Rodzi AM, Noordin A. Spatial multi-criteria decision analysis for safe school site selection. International Geoinformatics Research and Development Journal. 2010;1(2):1-14.
8. Prasetyo DH, Mohamad J, Fauzi R. A GIS-based multi-criteria decision analysis approach for public school site selection in Surabaya, Indonesia. 2018.
9. Mustaffa AA, Bahiah B. GIS and Multi-criteria Analysis for School Site Selection: Study Case Melaka Tengah District. 2021.
10. Mohammadzadeh M, Azizi Z, Aghamohammadi H. School Location Selection Using Geographic Information System and TOPSIS Model (Case Study: Tehran District 18). Theory and Practice in Teacher Education. 2023;12(2):653-77.
11. Malczewski J, Liu X. Local ordered weighted averaging in GIS-based multicriteria analysis. Annals of GIS. 2014;20(2):117-29.
12. Ishizaka A, Nemery P. Multi-criteria decision analysis: methods and software2013.
13. Saaty TL. Decision making with the analytic network process (ANP). International Journal of Services Sciences. 2008;1(1):83-98.
14. Mohamadzadeh P. A GIS-Based Approach for Spatially-Explicit Sustainable Development: GIS-MCDA Based SDA. Sustainability. 2020;12(24):10413.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Mehdi Elkaei Behjati (Author); Seyed Ali Seydian; Mehdi Mirza Goltabar Roshan (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
