کتیبه‌خوانی با موسیقی شعر
کلمات کلیدی:
کتیبه, خوانش متن, موسیقی شعر, وزن, قافیه, مطالعات میانرشتهایچکیده
خوانش صحیح کتیبه‌ها، به‌ویژه کتیبه‌های منظوم فارسی، نخستین گام اساسی در پژوهش‌های کتیبه‌شناسی و تاریخ هنر ایران به شمار می‌آید. هرگونه تحلیل و تفسیر بدون استناد به ضبط دقیق و صحیح متن، از دیدگاه علمی بی‌اعتبار بوده و «اجتهاد در برابر نص» تلقی می‌شود. یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، آسیب‌دیدگی کتیبه‌ها، فرسودگی مصالح و نیز بدخوانی‌ها و تصحیف‌های ناشی از گذشت زمان است. پرسش محوری پژوهش حاضر آن است که آیا آشنایی با موسیقی شعر فارسی ـ شامل وزن، قافیه و آرایش آوایی ـ می‌تواند ابزاری برای بازیابی و بازخوانی درست این متون باشد یا خیر؟ این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مستندنگاری میدانی، بررسی منابع کتابخانه‌ای و تحلیل تطبیقی نمونه‌هایی از کتیبه‌های منظوم در شهرهای تهران، کاشان، شوشتر، نهاوند و یزد سامان یافته است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که موسیقی شعر تنها جنبه‌ای زیباشناختی ندارد، بلکه ابزاری علمی برای تشخیص و بازسازی متن محسوب می‌شود. آگاهی از وزن شعر در بازسازی ساختار عروضی ابیات و بازشناسی واژه‌های افتاده یا مخدوش، نقش تعیین‌کننده دارد. همچنین شناخت قافیه و نظام آوایی به پژوهشگر یاری می‌دهد تا جایگاه درست مصرع‌ها را دریابد، ابهام‌های معنایی و لفظی را رفع کند و در نهایت به ضبطی منقح و قابل اعتماد برسد. بر پایۀ یافته‌های این پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت که تسلط بر موسیقی شعر، نه‌تنها برای پژوهش‌های ادبی بلکه برای مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزۀ تاریخ، هنر و معماری نیز ضرورتی انکارناپذیر است. بدین‌سان علوم ادبی، با پیوند خوردن به دانش‌های تاریخی و معماری، می‌توانند به بازخوانی علمی میراث مکتوب و حجاری‌شدۀ ایران یاری رسانند و چشم‌اندازهای تازه‌ای در حوزۀ هنرهای وابسته به معماری پدید آورند.
دانلودها
مراجع
1. Ghuchani A. The Application of Three Ceramic Flasks Based on Their Poems. Journal of Archaeology and History. 2002;2.
2. Pour Davood H, Hossein M, Parastoo Masjedi K. The Inscriptions of Golden Glazed Tiles: A Usable Version for Correcting Literary Texts. Journal of Parseh Archaeological Studies. 2019;3(7):137-60.
3. Khezri SA, Rezazadeh Aghdam F, Adabi Firoozjani R. An Examination of the Political-Religious Backgrounds Affecting Artistic Transformations during Shahrokh Timurid's Reign. Scientific Journal of Science and Civilization in Islam. 2023;17:10-29.
4. Khanjani G. Shiite Forms and Symbols in Calligraphy, with Emphasis on the Safavid Era. Scientific Journal of Science and Civilization in Islam. 2022;13:44-62.
5. Shafi'i Kadkani MR. Adwār-e She'r-e Fārsi. Tehran: Sokhan Publications; 2001.
6. Shafi'i Kadkani MR. Mūsīqī-ye She'r. Tehran: Agah Publishing Institute; 2002.
7. Najafi A. Regarding the Classification of Persian Poetry Meters. Tehran: Niloufar Publications; 2015.
8. Najafi A. Persian Poetry Meter (Textbook). Tehran: Niloufar Publications; 2016.
9. Najafi A. Classification of Persian Poetry Meters. Tehran: Niloufar Publications; 2018.
10. Razi Sa-DMiQ. Al-Mu'jam fi Ma'āyir Ash'ār 'Ajam. Tehran: Zowar Publications; 2008.
11. Vahidian Kamyar T. Meter and Rhyme in Persian Poetry1990.
12. Shamisa S. 'Arūz va Qāfiyeh. Tehran: Payame Noor University Press; 2004.
13. Mesgernesjad J. A Brief Introduction to the Science of Prosody and Rhyme. Tehran: Allameh Tabataba'i University Press; 1991.
14. Naraghi H. Historical Works of Kashan and Natanz Cities. Tehran: Anjoman-e Āsār-e Mellī; 1969.
15. Ghuchani A. Persian Poems on the Tiles of Dr. Mohsen Moghadam's Collection. Journal of Archaeology and History. 1986;1:76-87.
16. Abū al-Faraj al-Iṣfahānī AiḤ. Al-Aghānī. 1997.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Dariush Zolfaghari
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
