ارزیابی و تحلیل تغییرات کاربری اراضی و پیامدهای آن بر کیفیت زیستگاه (مطالعه موردی: حوزه آبخیز تالار، استان مازندران)

چکیده

تحولات چشمگیر در کاربری اراضی طی دهه‌های اخیر، توانایی اکوسیستم‌ها در ارائه خدمات را با چالش‌هایی جدی مواجه ساخته است؛ از این‌رو، ضرورت دارد تأثیر این تغییرات بر خدمات اکوسیستمی به شکلی دقیق‌تر بررسی شود. پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی نقشه‌های کاربری اراضی آینده، ابزار Scenario Generator نرم‌افزار InVEST را به‌کار گرفت تا نقشه‌های کاربری اراضی گذشته و حال استخراج و تحلیل شود. همچنین با استفاده از ابزار Habitat Quality همان نرم‌افزار، اثرات تغییر کاربری اراضی بر کیفیت زیستگاهی در حوزه آبخیز تالار واقع در استان مازندران مورد ارزیابی قرار گرفت.

یافته‌های تحقیق نشان داد که توسعه بی‌رویه اراضی کشاورزی و کاربری‌های مسکونی، به‌ویژه طی دوره زمانی 2024 تا 2044، به کاهش کیفیت زیستگاهی منجر می‌شود که این روند، در مناطق شمالی و شرقی محدوده موردمطالعه، آشکارتر است. علاوه بر آن، تخریب سرزمین نیز طی همین دوره زمانی شدت یافته است. نتایج نشان می‌دهد که فعالیت‌های انسانی به‌منظور تأمین رفاه و تغذیه جمعیت فزاینده، موجب جایگزینی عرصه‌های طبیعی با اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی شده است. این تغییرات، به تخریب زمین و کاهش کیفیت زیستگاه‌های گیاهی و جانوری منتهی شده و در صورت تداوم روند موجود، احتمال انقراض گونه‌های بومی منطقه در آینده نزدیک وجود دارد. بنابراین لازم است با مدیریتی اصولی و جامع، اقدام به حفاظت و احیای عرصه‎های طبیعی به­ویژه مناطق جنگلی نمود تا بدین­وسیله زمینه بهبود و ارتقای وضعیت این مناطق و همچنین حفاظت از گونه‎هایی که به­طور بومی از این عرصه‎ها به­عنوان زیستگاه استفاده می‎کنند، فراهم شود.