تحلیل معناشناسی سکوت در اثار هنرمندان ایرانی در حوزه مد و لباس بر اساس مفهوم سه بُعد نشانه‌شناسی پیرس
کلمات کلیدی:
سکوت, معناشناسی, نشانه‌شناسی پیرس, طراحی لباس, هنر معاصر ایرانچکیده
در سال‌های اخیر، مطالعات مرتبط با مد و لباس در ایران فراتر از کارکرد پوششی، به‌مثابه عرصه‌ای برای بازنمایی هویت فرهنگی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مفاهیم کلیدی که در طراحی معاصر برجسته شده، «سکوت» است؛ سکوتی که نه به‌عنوان فقدان یا خلأ، بلکه به‌منزله زبانی بصری عمل می‌کند. در آثار هنرمندان ایرانی همچون شیرین گیلد، آراز فضائلی و مهرنوش شاه‌حسینی، سکوت به‌صورت انتخاب فرم‌های ساده، پالت رنگی خنثی و حذف اغراق، به‌عنوان ابزاری برای بیان وقار، درون‌گرایی و پیوند با سنت‌های فرهنگی به‌کار گرفته شده است. این مقاله با تمرکز بر نشانه‌شناسی پیرس، می‌کوشد تا ابعاد معناشناختی سکوت در آثار این هنرمندان را تحلیل کند و نشان دهد چگونه طراحی لباس می‌تواند به متنی نشانه‌ای برای بازتاب مفاهیم فرهنگی و زیبایی‌شناختی بدل شود. روش پژوهش کیفی و توصیفی–تحلیلی است و داده‌ها از طریق مطالعه منابع کتابخانه‌ای، اسناد تصویری و تحلیل نمونه‌های منتخب طراحی لباس گردآوری شده‌اند. چارچوب نظری بر مبنای سه‌گانه نشانه‌شناسی پیرس ـ آیکن (شباهت)، ایندکس (ارتباط علّی و مجاورت) و سمبل (معنای قراردادی) ـ شکل گرفته است. آثار انتخاب‌شده از سه طراح ایرانی معاصر بر اساس این مدل نشانه‌شناختی مورد بررسی قرار گرفته‌اند تا نشان داده شود که سکوت چگونه در فرم، رنگ، بافت و حذف تزئینات به زبان بصری تبدیل می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سکوت در طراحی لباس زنان ایران معاصر یک «حضور فعال» است که از سه مسیر آیکنی، ایندکسی و سمبولیک معنا می‌سازد. شباهت بصری فرم‌های مینیمال به آرامش و درون‌گرایی (آیکنی)، حذف آگاهانه عناصر پرزرق‌وبرق به‌عنوان نشانه‌ای از مقاومت فرهنگی (ایندکسی)، و رمزگذاری فرهنگی رنگ‌ها و متریال‌ها در بستر سنت ایرانی (سمبولیک)، سه بُعدی هستند که در تعامل با یکدیگر زبان سکوت را شکل می‌دهند. در نهایت، این مقاله نشان می‌دهد که سکوت نه‌تنها استراتژی زیبایی‌شناختی، بلکه ابزاری برای گفت‌وگو میان سنت و مدرنیته و حتی جهانی‌شدن مد ایرانی است.
دانلودها
مراجع
1. Kenny C. The power of silence: Silent communication in daily life: Routledge; 2018.
2. Jaworski A. Silence: Interdisciplinary perspectives: Mouton de Gruyter; 1997.
3. Koda H. Extreme beauty: The body transformed. New York: Metropolitan Museum of Art; 2005.
4. Peirce CS. Collected Papers of Charles Sanders Peirce: Harvard University Press; 1931.
5. de Miranda AP, Domingues I, Souza N. Cultural values of minimalist fashion. Reverse Design: CRC Press; 2018. p. 455-61.
6. Glenn C. Unspoken: A rhetoric of silence. Carbondale: Southern Illinois University Press; 2004.
7. Barthes R. The Language of Fashion. Oxford: Berg; 2006.
8. Atkin A. Peirce's Theory of Signs. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. 2013.
9. Martin S, Woodhead L. Making wardrobe space: The sustainable potential of minimalist-inspired fashion challenges. Area. 2022;54(1):68-75.
10. Kawamura Y. Fashion-ology: An introduction to fashion studies. Oxford: Berg; 2005.
11. Mahmoodi-Bakhtiari B. Silence in Iranian culture and communication. Tehran: Samt; 2014.
12. Wittgenstein L. Tractatus logico-philosophicus: Routledge; 1961.
13. Derrida J. Of grammatology: Johns Hopkins University Press; 1976.
14. Cage J. Silence: Lectures and writings: Wesleyan University Press; 1961.
15. Haertel NG. Visual silence in contemporary art: University of Colorado; 2017.
16. Hall ET. The silent language: Anchor Books; 1990.
17. Keshmirshekan H. Contemporary Iranian art: New perspectives: Saqi Books; 2015.
18. Nöth W. Semiotics: The basics: Routledge; 2011.
19. Denzin NK, Lincoln YS. The SAGE handbook of qualitative research: Sage; 2018.
20. Creswell JW. Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches: Sage publications; 2014.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Fateme Shahroodi
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
